Λίγες μέρες πριν η παράσταση "Ρίττερ, Ντένε, Φος" κατηφορίσει και πάλι στην Αθήνα, συνομιλήσαμε με τον ηθοποιό που αγαπάει το θεατρόφιλο κοινό. Έχοντας παίξει πολλούς σημαντικούς ρόλους του κλασσικού και σύγχρονου ρεπερτορίου διαπιστώνει πως πια οι ομάδες δεν είναι γι' αυτόν. Απολαμβάνει τις επί σκηνής συναντήσεις με καταξιωμένους ηθοποιούς αλλά και τους μαθητές του. Ανησυχεί για την επόμενη μέρα της χώρας αλλά πιστεύει ότι εδώ θα πρέπει να το παλέψουμε όλοι.
Συνέντευξη στο Χρήστο Κρανιώτη
Στις παρακάτω λέξεις θα βρείτε όσα μπορέσαμε να "αντλήσουμε" μέσα σε τριάντα λεπτά συζήτησης με έναν καλλιτέχνη του μεγέθους του. Το συμπέρασμα είναι απλό, σίγουρα χρειάζονται πολλά περισσότερα λεπτά για να πεις "χόρτασα".
Ποιος είναι ο κεντρικός άξονας του έργου του Μπέρνχαρντ;
Ο Μπέρνχαρντ μιλάει για τρία αδέρφια, για τα δεσμά που τους ενώνουν, για τη σχέση που έχει ο καθένας μας με την οικογένεια, τους γονείς και τους προγόνους του, δεσμά που εδώ στο έργο τους έχουν εγκλωβίσει και κανένας τελικά δεν έχει βρει τον εαυτό του.
Ποιος είναι ο συνδετικός τους κρίκος και σε τι διαφέρει ο Λούντβιχ τον οποίο υποδύεστε;
Το κοινό τους σημείο είναι ότι επιμένουν σε έναν παιδισμό. Ο Λούντβιχ δε μπορεί να συνηθίσει την επαφή με τους ανθρώπους. Νοσηλευόταν σε ψυχιατρείο. Είναι σε ένα διαρκές πήγαινε έλα επαφής με τους ανθρώπους και απομόνωσης. Τάσσεται εναντίον όλων των καλλιτεχνών, των φιλοσόφων, των επιστημόνων, με ακραίες και μηδενιστικές θέσεις, μέσα από τις οποίες όμως προκύπτουν κάποια σημαντικά σχόλια για την κοινωνία που ζούμε.Το έργο έχει χαρακτηριστεί και ως «πολιτικό».
Ποιος είναι ο συσχετισμός των τριών αδερφών με την πολιτική του 84 που γράφτηκε το έργο ή την πολιτική του σήμερα;
Ναι είναι πολιτικό. Η οικογένεια παρουσιάζεται σαν μια μικρογραφία της πατρίδας. Λέει σε μία φράση του ο συγγραφέας «μακάρι να γινόταν ένας σεισμός στην οικογένεια αλλά σκέφτομαι ότι δεν έχουμε άλλη καλύτερη».
Ακριβώς αυτό δε συμβαίνει σε όλους μας;
Από τη μια έχουμε μια χώρα που μας έχει κληροδοτήσει τόσα κακά, από την άλλη όμως εδώ μεγαλώνουμε, εδώ ζούμε, εδώ προχωράμε, δεν έχουμε καλύτερη.
Μήπως όντως χρειάζεται «να γίνει ένας σεισμός» κατά τον Μπέρνχαρντ για να ξυπνήσουμε;
Αυτό δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, ίσως αφορά όλη την Ευρώπη που έχει πάρει λάθος δρόμο.
Έχουν οι έλληνες τη δύναμη να απαλλαχτούν από τα δεσμά τους, είτε αυτά λέγονται πελατειακές σχέσεις, είτε νοοτροπία, είτε οτιδήποτε;
Αναρωτιέμαι αν φτάσουμε σε πιο οριακά επίπεδα τι θα γίνει; Είμαστε τόσο διαποτισμένοι από την κοινωνία, τους δασκάλους, την οικογένεια, τη θρησκεία, την συνήθεια. Τη δύναμη της συνήθειας δε μπορεί ο καθένας να την ξεπεράσει εύκολα. Με μεγάλη λύπη διαπιστώνω ότι πολλοί άνθρωποι φεύγουν, ειδικά νέοι και τους καταλαβαίνω. Από την άλλη όμως θεωρώ ότι είναι προτιμότερο να μείνουμε εδώ και να παλέψουμε.Έχοντας συμμετάσχει στη δημιουργία της ομάδας Εμπρός που με τον τρόπο της βοήθησε στην ανάπτυξη της περιοχής του Ψυρρή, πιστεύετε πως οι λίγοι μπορούν να επηρεάσουν την εξέλιξη ενός τόπου;Ίσως αλλά στη δική μας περίπτωση πιστεύω ότι καθοριστικό ρόλο έπαιξαν οι καλές παραστάσεις. Το ρεπερτόριο μας που ήταν και κλασσικό και σύγχρονο. Και μην ξεχνάτε πως όταν ήρθε η ανάπτυξη της περιοχής εμείς φύγαμε.
Νοσταλγείτε τα χρόνια των ομάδων;
Πιστεύετε στην ομαδικότητα της τέχνης του θεάτρου;Σαφώς το θέατρο είναι μια ομαδική δουλειά που γίνεται από πολλά άτομα και οφείλεις να έχεις καλή συνεργασία και κοινή γλώσσα με όλους. Μέσα από τις προσωπικές μου εμπειρίες και επειδή έχω υπάρξει πολλές φορές μέλος μιας ομάδας δε θέλω να ξανασυμμετάσχω σε ομάδες, όπου όλοι είμαστε «ένα» αλλά πάντα κάποιος πρέπει να ξεχωρίσει. Είμαι πια 58 ετών και προτιμώ τις υγιείς μικρές συνεργασίες που είναι πιο σύντομες και ερωτικές και δημιουργούν κάτι δυνατό. Στις ομάδες συγκρούονται τα πολλά διαφορετικά εγώ και μέσα στο χρόνο είναι δύσκολο απλά να συνυπάρχουν και να μη συγκρούονται.
Μιλώντας για «εγώ» πόσο το επηρεάζουν οι τιμητικές διακρίσεις κοινού ή κριτικών; Έχοντας βρεθεί πολλές φορές σε αυτή τη θέση πιστεύετε πως ένα βραβείο είναι υπόθεση πολλών ή ενός;
Οι διακρίσεις σου ανεβάζουν την αυτοεκτίμηση αλλά είναι τελείως κουτό να σκεφτείς ότι ανήκουν μόνο σε σένα και όχι σε ένα σύνολο συνεργατών που δουλεύουν πίσω από μια παράσταση ή ταινία. Πάντα με τις διακρίσεις νιώθεις ευγνώμων σε αυτούς που συνεργάζεσαι αλλά δεν παύει να νιώθεις και μια χαρά για τον εαυτό σου.
Μετά από τόσα χρόνια καλλιτεχνικής δημιουργίας και όντας όπως λέτε 58, ποια εμπειρία είναι πιο σημαντική για σας η διδασκαλία σε νέους ανθρώπους ή η τριβή με καταξιωμένους ηθοποιούς όπως η Οικονομίδου και η Κοκκίνου εν προκειμένω;
Δε μπορείτε να φανταστείτε πόσα παίρνω από τους μαθητές μου βλέποντας τους να παίζουν στις σχολές όπου διδάσκω. Σαν καθηγητής δεν καλούμαι μόνο να μεταφέρω τις δικές μου εμπειρίες. Είναι ένα πάρε δώσε. Δεν είναι επιβολή η σχέση μου μαζί τους. Και μια ταινία να δεις εξάλλου παίρνεις πράγματα. Το καλό με την υποκριτική είναι πως δεν έχει τέλος. Δεν έχεις μάθει ποτέ πως είναι να είσαι τέλειος ηθοποιός.
Και οι αξιόλογοι συνάδελφοι;
Είναι εξίσου σπουδαίο να παίζεις με καλούς ηθοποιούς γιατί έτσι πιστεύεις κι εσύ σε αυτό που κάνεις περισσότερο. Είναι η ψευδαίσθηση της πίστης ότι είσαι καλύτερος γιατί και δίπλα σου παίζουν καλοί ηθοποιοί κι αυτό σε βοηθάει στη σκηνή.
Η γεμάτη πλατεία δε βοηθάει;
Είναι το ίδιο να παίζεις σε ένα γεμάτο θέατρο και το ίδιο να παίζεις για δέκα άτομα;Δεν υπάρχει ηθοποιός που να μην έχει παίξει για δέκα άτομα. Εγώ τουλάχιστον έχω παίξει. Μια γεμάτη αίθουσα έχει άλλη χάρη. Και μην το συνδέσουμε πάλι με τα λεφτά αλλά με αυτό που γίνεται μέσα μας και είναι δυνατό. Τόσοι άνθρωποι συγκεντρωμένοι παρακολουθούν κάτι κοινό και οφείλεις να τους το περάσεις, υπάρχει δυνατός παλμός. Έχει συμβεί όμως να είναι από κάτω πολλοί λίγοι θεατές αλλά να γίνεται κάτι ιδιαίτερο και να βγαίνει ένα καλό αποτέλεσμα.Τελευταία πάντως έχει παρατηρηθεί πως καταξιωμένοι καλλιτέχνες καταφέρονται εναντίον των μικρών σκηνών αναγνωρίζοντας την αξία των μεγαλύτερων όπως του Εθνικού ή το Παλλάς…Μου έχει συμβεί να παίζω στο αντίθετο από αυτό που λέτε. Στο Κεφαλληνίας, στο Απλό Θέατρο, στο Εμπρός. Περισσότερο σε μικρές σκηνές που έχουν μια ζεστασιά παρά στην Επίδαυρο ή μεγάλες σκηνές που έχω παίξει στην αρχή αλλά τα τελευταία χρόνια δε θα το ‘λεγα.
Και μετά τη Θεσσαλονίκη επιστροφή και πάλι στην Αθήνα και συγκεκριμένα στα παλιά λημέρια στου Ψυρρή;
Για ενάμιση μήνα ακόμη θα συνεχίζουμε με το «Ρίττερ, Ντένε, Φος» και αμέσως μετά στη σκηνή του Θεάτρου Εμπορικόν ανεβάζουμε την «Ολλεάνα» του Ντέιβιντ Μάμετ σε σκηνοθεσία Ελένης Σκότη μαζί με τη νέα ταλαντούχα ηθοποιό Λουκία Μιχαλοπούλου.